စံပယ္ပန္း (ေဒြးခ်ိဳး) - ဦးပုည

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ပန္းစံပယ္
နန္းလယ္ မေပၚခိုက္ဟာမို႔
အလိုက္ ေတာ္တန္သင့္ရံုပါ့
ခံပြင့္ကို ကံုး။

နန္းရေ၀
မန္းေျမမွာ စံပယ္လိႈင္ေတာ့
ခံပန္းခိုင္ ယာယီေရြ႕တယ္
ေတာေလ့ ရြာသံုး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ရေ၀= နန္းေတာ္အိမ္ေတာ္တို႔၏အေဆာင္။ ျမင့္ျမတ္ေသာ တိုက္ခန္းေနရာ။
ယာယီ= အတည္အျမဲ မဟုတ္ဘဲ အခိုက္အတန္႔ကာလ။

တို႔ရြာအလိုက္ (လြမ္းခ်င္း) - ဦးေဆာင္း

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

မိုးမေသာက္ခင္က
ခေလာက္ကယ္ ေဂ်ာင္ဂ်င္
လုပ္ငန္းငယ္ျပင္သည္
ေခ်ာင္းေရယဥ္ သြင္သြင္စီးပါလို႔
ေကာက္ႀကီး စပါးႏွံက
သန္လွတယ္ေလး။
သို႔အရာမူ
တို႔ရြာပလိုက္၊ ေခ်ြးျပိဳက္ျပိဳက္ကယ္ႏွင့္
ေကာက္စိုက္မူဟန္၊ သူ႔အျပန္ကို
ထမင္းခံေျမလုပ္၊ အင္ေစာင္တုတ္ႏွင့္
ဆူးပုပ္ကယ္ရြက္ညိဳ
ဆီမခတ္ေသာ္လည္း တလတ္ကယ္ခ်ိဳလွတယ္
မင္းပ်ိဳတို႔ ခုခ်ိန္ခါကို
စားစရာ၀ါမေျပာပါဘု
ေပါလွတယ္ေလး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ေဂ်ာင္ဂ်င္= ခေလာက္ျမည္သံ။
ေကာက္ႀကီး= စိုက္သည့္ရက္မွ ရက္ေပါင္း ၁၇၀-၂၀၀ အတြင္းမွည့္ေသာ သက္ႀကီးစပါးတစ္မ်ိဳး။
ထမင္းခံ= ထမင္းထည့္စရာခြက္။
အင္ေစာင္တုတ္= ဟင္းရံထည့္ေသာ အနားထူထဲသည့္ ေျမအင္တံု။

ျမင္ဖူးမွ ယံုစဖြယ္ (ေလးခ်ိဳး) - ဦးၾကင္ဥ

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ႀကံုစဖူး
ျမင္ဖူးမွ ယံုစဖြယ္။

ျဖူနီ၀ါ ျပာတစ္စုႏွင့္
ခရုေထြလာဆန္း
ကမ္းေကြ႔ပတ္လည္။

ေရႊမင္တံ သံပျခဳပ္ႏွင့္
ဟန္ရုပ္ျပ သြယ္သြယ္
နတ္မယ္လ် ဆံထိုး။

၀င္ကစြပ္
ျမင္ဆြတ္က ၾကည့္ဖို႔ရာ
သည္သို႔လာ ဟိုသို႔သြားႏွင့္
အငွား ခႏၶာ ေျမွာင္ရတယ္
ဆန္းေခါင္ထိမ်ိဳး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ႀကံုစဖူး= မႀကံုစဖူး။
ေရႊမင္တံ= မင္တံသ႑ာန္ရွိ ခရု။
သံပျခဳပ္= ပျခဳပ္သ႑ာန္ရွိ ခရု။
နတ္မယ္လ်ဆံထိုး= နတ္သမီးဆံထိုးအမည္ရွိ ခရု။
၀င္ကစြပ္= ပင္လယ္ကမ္းစပ္ရွိ ခရုခြံမ်ားတြင္ ခို၀င္ႀကီးပြား သြားလာေနတတ္ေသာ ကဏန္းငယ္တမ်ိဳး။
ျမင္ဆြတ္= ျမင္လွ်င္ ဆြတ္ပ်ံၾကည္ႏူးဖြယ္။

ေမာင္စစ္သည္ (အိုင္ခ်င္း) - အမည္မသိေရွးစာဆို

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ခ်စ္တဲ့သူငယ္ေလ…
သူငယ္ခ်င္းေကာင္း၊ ေယာင္းမတို႔ေလ…။

တညိွဳးငယ္မွ ေရာ္ေရာ္
ႏွမေလး ေ၀းကေမွ်ာ္သည္
ငယ္ေဖာ္ေပါင္းငဲ့၊ လည္ေညာင္းငဲ့။

တညွိဳးငယ္မွ ေခြေခြ
အလြမ္းရွိန္ႏွင့္၊ မယ္အိမ္ေနသည္
ေညာင္ေရေလာင္းငဲ့၊ ဆုေတာင္းငဲ့။

ေရာက္လြယ္ေစခ်င္
ကိုယ္တိုင္သြားလို႔၊ ဘုရားတင္သည္
သဇင္ပန္းႏွင့္၊ ေရခ်မ္းႏွင့္။

နံနက္တိုင္လည္း၊ နံနက္တျခား
ေမာင္စစ္သည္ငယ္၊ ေရာက္မယ္လားရွင့္။
ညေနတိုင္းလည္း၊ ညေနတေစာင္း
ေမာင္စစ္သည္ငယ္၊ ေရာက္လြယ္ေကာင္းငဲ့။
တေပါင္းငယ္မွ တေဖာ္
ေအာင္ပြဲခံလို႔၊ ျပန္ခ်ိန္ေတာ္ကို
မယ္ေမွ်ာ္လိုက္ကဲ့
ဗိုလ္ေပါင္းငယ္မွ ၀န္းရံု၊ ရဲမက္ပံုမွာ
စိတ္ကုန္ေအာင္မယ္ခ်စ္တဲ့၊ မယ္စစ္သည္ေလး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ေယာက္မ= ေယာင္းမဟု အသံထြက္ပါ။ မိန္းကေလး အခ်င္းခ်င္း ရင္းႏွီးခ်စ္ခင္သျဖင့္ ေခၚေ၀ၚေသာ အာလုပ္စကား။
ငဲ့= ရဲ႕။
ဗိုလ္ေပါင္း= လူအမ်ား၊ လူအေပါင္း။
၀န္းရံု= သိုက္သိုက္၀န္း၀န္း၊ တစုတေ၀း။
စိတ္ကုန္= အစြမ္းကုန္။

ေလာကသာရ (ပ်ိဳ႕) - ရခိုင္သူျမတ္

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

၁။ အသက္ရွည္စြာ၊ အနာမဲ့ေၾကာင္း
ေကာင္းလွေစခ်င္
ပဲ့ျပင္နိစၥ၊ ကြပ္ဆံုးမသား
မိဘဆရာ၊ စကားနာ၍
က်မ္းစာသိျမင္၊ တတ္ေအာင္သင္ေလာ့။
ေပၚလြင္မျပဳ၊ ေကာင္းရာတုလ်က္
ေကာင္းမႈျမတ္ႏိုး၊ ေကာင္းေအာင္ႀကိဳး၍
ေကာင္းက်ိဳးကိုယ္၌ တည္ေစမင္း။

၂။ မိခင္ဖခင္၊ ေက်းဇူးရွင္ကို
ခ်စ္ခင္ျမတ္ႏိုး
ဂူပုထိုးသို႔၊ ရွိခိုးဦးတင္
ၾကည္လင္ျမတ္ေလး၊ သိမ္းျမန္းေမြး၍
လုပ္ေက်ြးခယ၊ ရိုတုတ္ကြလ်က္
ႀကီးထသက္အို၊ မ်ိဳးေဆြကိုလည္း
ၾကည္ညိဳညြတ္တိမ္း၊ ပိုက္ထုတ္သိမ္း၍
မယိမ္းစင္းလ်င္း ၿငိမ္းေစမင္း။

၃။ ထံုးတီးနည္းနာ၊ အျဖာျဖာ၌
ပညာရွာမွီး၊ မႀကီးသက္ရြယ္
အငယ္ေသာ္က၊ ႀကိဳးလံုလလ်က္
တုပ္ကြပုဆစ္၊ ဆရာစစ္၌
ေၾကာက္ခ်စ္ရိုေသ၊ လုပ္ေက်ြးေထြျဖင့္
စာေပတတ္ေၾကာင္း၊ တေခ်ာင္းေခ်ာင္းလွ်င္
ျခိမ္းေမာင္းသည္းခံ၊ ဆရာ့ထံ၌
သင္အံက်က္ေလ့၊ တစ္ေန႔တစ္ပါး
မွတ္သားေလေလ၊ ၀မ္းထဲေခြ၍
အေထြအထူး၊ ဂုဏ္ေက်းဇူးကို
ဆည္းပူးသိျမင္ ႂကြယ္ေစမင္း။

ရခိုင္သူျမတ္

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ပဲ့ျပင္= ဆံုးမသည္။ သြန္သင္သည္။ ေျဖာင့္မွန္ေကာင္းမြန္ေအာင္လုပ္သည္။
နိစၥ= အၿမဲ။
ကြပ္= ဆံုးမပဲ့ျပင္သည္။ လိမၼာေအာင္လုပ္သည္။
ေပၚလြင္= ေပါ့ဆသည္။ ဘာကိုမွ် ဂရုမစိုက္။
ႀကိဳး= ႀကိဳးစားသည္။
ဂူ= လိုဏ္ေခါင္းခံ၍ အုတ္အဂၤေတတို႔ျဖင့္ တည္ေဆာက္အပ္ေသာ ဘုရား။
ပုထိုး= ဓာတ္ေတာ္ေမြေတာ္ စသည္တို႔ကို ဌာပနာ၍ အုတ္ေက်ာက္စသည္ျဖင့္ တည္ထားေသာ မုခ္ေပါက္ သို႔မဟုတ္ မုခ္ေယာင္ပါရွိေသာ ေစတီ။
သိမ္းျမန္း= ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္သည္။
တုပ္ကြ= ရိုေသေလးစားသည္။ ညႊတ္တြားခယသည္။
ပိုက္ထုပ္= ထိန္းသိမ္းသည္။
စင္းလ်င္း= အၿမဲ၊ မျပတ္မလပ္။
ထံုးတီး= ေရွးထံုးေဟာင္း။
ေခ်ာင္းေခ်ာင္း= အျမဲမျပတ္ အရိပ္အေျခၾကည့္၍။
ျခိမ္းေမာင္း= ဆူပူႀကိမ္းေမာင္းသည္။
၀မ္းထဲေခြ= ၀မ္းထဲ၌ မွတ္သားႏွလံုးသြင္းသည္။

ရွင္မဟာရ႒သာရ ဆံုးမစာမ်ား

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

၁။ ဟုတ္ေသာအႀကံ၊ မွန္ေသာအက်င့္
သင့္ေသာ အယူ၊ ျဖဴေသာႏွလံုး
သူေတာ္ထံုးကို
စြဲသံုးေသာေထြ၊ မွန္လွေစ။

၂။ က်ိဳးေၾကာင္းစကား၊ ေျပာဆိုျငားေသာ္
လ်င္လ်ားေဆြးေႏြး၊ ဆိုေရးလိမၼာ
ပညာရွိအား၊ ကိုယ္တိုင္သြား၍
စကားလိုက္ေလ်ာ၊ စစေျပာ၍
ႏွီးေႏွာေလ။

၃။ ငါ၏စိတ္တြင္
ထင္၏မလြဲ၊ လိပ္ခဲတည္းလည္း
ဟုတ္တည္းဧကန္၊ အာမသန္ႏွင့္
မွန္သည္တေစ၊ မရွိေခ်။

၄။ မွတ္ဖြယ္မွတ္ရာ၊ ထိုထိုစာကို
ရွာ၍မျပတ္၊ အိမ္တြင္ဖတ္။

၅။ ဖတ္ျပန္ေသာ္ကား၊ ဖတ္ဖန္မ်ားက
သားမယားပင္
သိျမင္ကင္းကြာ၊ မလိမၼာလည္း
စာေပစကား၊ ေန႔တိုင္းၾကားက
ထူးျခားလိမၼာ၊ ရွိသည္သာတည့္။

၆။ ရင္၀ယ္ျဖစ္ျငား၊ ေမြးသည့္သားကို
မယ္ဘြားမိခင္၊ ဆံုးမသင္သို႔
အၾကင္ဆရာ၊ တို႔သူငါကို
လိမၼာေစေၾကာင္း၊ ေကာင္းပါေစလို
ဆိုပါသမွ်၊ ၾသ၀ါဒကို
နားမွ်မေထာင္၊ မၾကားေယာင္သို႔
ေမာင္တို႔ျပဳက၊ ယခုပစၥဳပၸန္
ေနာင္သံသရာ၊ ဆက္မ်ားစြာ၌
ခ်မ္းသာမည့္အေရး၊ အလြန္ေ၀းသည္
ေသေဘးမလြဲ၊ ၀ဋ္ဆင္းရဲမွ
ေရႊခဲဘယ့္ႏွယ္၊ အသြယ္သြယ္ကို
လႊဲဖယ္ႀကံစည္၊ လြတ္ပါမည္။

ခက္ဆစ္အဖြင့္
၁။ ထံုး = လိုက္နာစံျပဳစရာနည္းလမ္း၊ အစဥ္အလာ
၂။ လ်င္လ်ား= အလ်င္အျမန္
၃။ ႏွီးေႏွာ= ေဆြးေႏြးသည္။ တိုင္ပင္သည္။
၄။ လိပ္ခဲတည္းလည္း= စြဲမိစြဲရာကို မလႊတ္ဘဲ ၿမဲစြာတြယ္တာေသာအားျဖင့္။
၅။ ဟုတ္တည္း= ဟုတ္သည္၊ မွန္သည္။
၆။ ဧကန္= အမွန္။
၇။ တေစ= အၿမဲ။
၈။ ၾသ၀ါဒ= ဆံုးမစကား။
၉။ ပစၥဳပၸန္=ယခု၊ မ်က္ေမွာက္။
၁၀။ သံသရာ= အဖန္တလဲလဲမျပတ္ က်င္လည္ရာ ဘ၀အစဥ္။
၁၁။ ၀ဋ္= ျပဳခဲ့မိေသာ မေကာင္းမႈအက်ိဳးကို ခံစားရျခင္း။
၁၂။ ေရႊခဲ= ေရႊတံုး၊ ေရႊခဲကဲ့သို႔ ျမတ္ႏိုးဖြယ္ေသာသား။

------------------------------------------------------------------------------------
# လက္သစ္ေတာင္သာ၊ ယူဇနာေပါင္းတာျပန္ေလာင္းေသာ္ ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္၊ အျမင့္ေဆာင္သည့္ ေတာင္ျမင့္မိုရ္ရွိ၊ ဂုဏ္ႀကီးဘိသည့္၊ ေမြးမိဖခင္၊ ေက်းဇူးရွင္ႏွင့္၊ ထို႕ျပင္တျခား၊ ဘိုးႏွင့္ဘြားကို၊ ဘုရားတစ္ဆူ၊ ဂူတစ္လံုးသြင္၊ စိတ္ထင္ကလ်က္၊ ဦးတင္လက္ထား၊ အစားအ၀တ္၊ မလြတ္ရေစ၊ ေရပူေရေအး၊ လိုရာေပး၍၊ ေကၽြးေမြးၾကေလ။ တေထြမွတ္သား၊ အခါးအခ်ိဳ၊ သူတို႕ဆိုလည္း၊ ဘိုးဘြားမိဘ၊ ဆရာစကား၊ ျပသဆိုေထြ၊ မ်ိဳတတ္ေစ။ (မိဘ၊ ဘိုးဘြား၊ ဆရာစကား ခ်ိဳခ်ိဳ ခါးခါးနာယူရသည္။)

# အစ္ကိုႀကီးအား၊ ညီငယ္မ်ားလည္း၊ စကားႏွစ္သက္၊ ဖက္၍မဆုိ၊ ရုိေသလွေစ၊ ကိုႀကီးအစ္မ၊ သည္ႏွစ္၀ကို၊ မိဘကဲ့သို႔မွတ္ပါေလ။

# ေဆြႀကီးမ်ဳိးႀကီး၊ အဘႀကီးႏွင္႔၊ ဦးရီးသားခ်င္း၊ ဘေထြးရင္းက၊ ဟူသမွ်ကို၊ ဂုဏ၀ုဎ၊ ပစာယန၊ စိတ္ကသိေစ၊ ျပစ္မွားမိက မသင္႔ေခ်။

# ေပါက္ေဖာ္သားခ်င္း၊ တစ္၀မ္းတြင္းမွ အရင္းအႏွစ္၊ ေဖြစိစစ္၍၊ အျပစ္စုပံု၊ မျခားထံုသည္၊ အူတံုျဖစ္က ခ်စ္ၾကေလ။

# ေသတူရွင္ဖက္၊ ေဆာင္ရြက္မကင္း၊ အခ်င္းခ်င္းတြင္၊ အခင္းႀကီးငယ္၊ ရွိခါ၀ယ္လည္း၊ မဖယ္မေသြ၊ ညီညာကုန္း၍၊ ရုန္းၾကေလ။

# ေရွးကစြန္႕ႀကဲ၊ ကံရင္းနဲ၍၊ ဆင္းရဲခဲ႕တံု၊ ကိုယ္မလံု၍၊ သူ႕ဂုဏ္ပိုင္ပိုင္၊ မဆပ္ႏိုင္ေသာ္၊ ကိုယ္တိုင္သူ႕အိမ္၊ ေရာက္ခိုက္ႀကိမ္က၊ မထိမ္မျမဴး၊ ဘ-ရာဖူးသို႔၊ ေက်းဇူးရွိေထြ၊ သိတတ္ေစ။

# တစ္ေယာက္စကား၊ တစ္ေယာက္နားမွာ၊ မခါးရေအာင္၊ သတိေဆာင္၍၊ ေမာင္တုိ႔ဆုိေလ၊ ပ်ားသကာသို႔ ခ်ိဳလွေစ။

# မေတြ႕ခိုက္ရန္၊ မက်ဴးလြန္ႏွင့္၊ မ်က္မာန္ေဒါသ၊ မထြက္ရေအာင္၊ မာန္မာနကို ခ်ဳပ္ၾကေလ။

# ေသႏွင့္အရက္၊ စီးပြားပ်က္ကို၊ တစ္စက္ကယ္မွ၊ မေသာက္ၾကႏွင့္၊ ေရွာင္ၾကပါေလ၊ ရွင္ေတာ္ေဟာသည့္ အဆိပ္ေရ။

# ကိုယ္ႏွင့္လည္းစာ၊ သတၱ၀ါကို၊ ၾကင္နာလွေစ၊ သူ႔အသက္ကို ခ်စ္ပါေလ။

# ေနာင္သံသရာ၊ ရိကၡာအတူ၊ ကံေကြ်းဟူသည္၊ အလွဴဆုိက၊ မဆုတ္ၾကႏွင့္၊ ရဲလွပါေစ၊ တံစက္ေအာက္တြင္၊ ခံေသာက္အိုးတန္၊ က်ဖန္မ်ားက၊ ျပည့္ျငားသည္သာ၊ ထံုးေဟာင္းစာကို ေထာက္ပါေလ။
# သူ၏စီးပြား၊ ငါ့စီးပြားကို၊ ေထာက္ထားမိေစ၊ ႀကီးေလာဘကို မွ်တေစ။
# သူ၏ဥစၥာ၊ သူ႕ဘ႑ာကို၊ ေမတၱာမေရွး၊ သူမေပးက၊ ေဆးတစ္အိုးမွ်၊ မယူၾကႏွင္႔၊ ေရွာင္ၾကပါေလ။

# သူေတာ္ေကာင္းႏွင့္၊ ေပါင္းဖက္ယွဥ္တြဲ၊ သူမိုက္မဲကို၊ ေရွာင္လြဲပါေလ။ ဤသူအျမတ္၊ ဤသူလတ္ဟု၊ ညစ္ပတ္ ၾကမ္းၾကဳတ္၊ ဤသူယုတ္ဟု၊ အဟုတ္အမွန္၊ မေသြလွန္သည္၊ ဧကန္ဆတ္ဆတ္၊ လူသံုးရပ္ကို၊ သိတတ္ေစ။

# ဟုတ္ေသာအၾကံ၊ မွန္ေသာအက်င့္၊ သင့္ေသာအယူ၊ ျဖဴေသာႏွလံုး၊ သူေတာ္ထံုးကို၊ စြဲသံုးေသာေထြ၊ မွန္လွေစ။

# မွတ္ဖြယ္ရာရာ၊ ထုိထုိစာကို၊ ရွာ၍မျပတ္၊ အိမ္တြင္ဖတ္။

# ဖတ္ျပန္ေသာ္ကား၊ ဖတ္ျပန္မ်ားက၊ သားမယားပင္၊ သိျမင္ကင္းကြာ၊ မလိမၼာလည္း၊ စာေပစကား၊ ေန႔တုိင္းၾကားက၊ ထူးျခားလိမၼာ၊ ရွိသည္သာတည္း။

# အသံုးအေဆာင္၊ အိမ္ေထာင္ခမ္းနား၊ အပါးပါးကို ျပန္႔ပြားေလေအာင္၊ ေၾကာင္ပုစြန္စား၊ ကြ်တ္ကြ်တ္၀ါးသို႔၊ ေယာက္်ားပီေထြ၊ ၀ီရိယႏွင့္၊ လံု႕လကိုလည္း ရွိလွေစ။

Battle in Myawaddy