ပညာသည္ (ေခတ္စမ္းလကၤာ) - မိုးစည္

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

တိမ္ေမွာင္ခ်ည္း၍
မလင္းေရာင္၀ါ မိႈင္းအုပ္ကာလွ်င္
ဘယ္ညာမလပ္၊ ေလာကဓာတ္သို႔
တိုက္ခတ္တုန္ဟီ၊ ေလျပင္းခ်ီေသာ္
တြဲလီတြဲေလာင္း၊ စာဘူးေတာင္းလည္း
မေညာင္းမေၾကာက္၊ သိုက္အံုေဆာက္သည္
အံ့ေလာက္ ပညာသည္တကား။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ခ်ည္း= အနားကပ္သည္။
စာဘူးေတာင္း= သစ္ကိုင္းမွတစ္ဆင့္ ေလတြင္တြဲလ်ားက်ေနေသာ အသိုက္ရွည္ရွည္ ရက္လုပ္တတ္သည့္ ထိပ္၀ါစာကေလးငွက္မ်ိဳး။

အေမ (အခိ်ဳး) - ေငြတာရီ

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

မိုးယံမွာ ၾကယ္တစ္ပြင့္
ၿပံုး၀င့္လို႔ စိန္သဖြယ္
၀င္းလက္လွတယ္။
မိုးေပၚကၾကယ္၊ မထယ္လားေမာင္ေမး။
‘သားေတာ္ေမာင္၊ သူ႔မ်က္လံုးနဲ႔
ၿပိဳင္ဦး’ တဲ့ေလး။

လစႏၵာ ေငြရည္မႈန္းလို႔
အၿပံုးနဲ႔ သူႀကိဳဆို
ႏူးညြတ္ဖြယ္ကို။
လ၀န္းပ်ိဳ၊ မခ်ိဳလားေမာင္ေမး။
‘သားမ်က္ႏွာ ခိ်ဳခ်ိဳၿပံဳးနဲ႔
ၿပိဳင္ဦး’ တဲ့ေလး။

လေရာင္နဲ႔ ၾကယ္ေရာင္။
ေငြႏွင္းရည္ ျမလႊာထက္က
၀င္းလက္ပြုေဆာင္။
ႏွင္းေငြဥေရာင္၊ မေျပာင္လားေမာင္ေမး။
‘သားလူညိဳ သူငိုတုန္းကို
ၿပိဳင္ဦး’ တဲ့ေလး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ထယ္= ထည္၀ါသည္။
စႏၵာ= လ။
ေငြရည္မႈန္း= ေငြေရာင္ျခယ္သည္။

ပိုးစုန္းၾကဴး (သံေပါက္) - လယ္တီပ႑ိတ ဦးေမာင္ႀကီး

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ေတာင္ပံကြန္႔ျမဴး၊ ပိုးစုန္းၾကဴး၊ အထူးအဆန္းပင္။
အေရာင္တြဲ႔တြဲ႔၊ ထြန္းလင္းခဲ့၊ မီးရဲ႕ ပမာသြင္။
ပ်င္းရိလ်က္သာ၊ အိပ္ေနပါ၊ ေရာင္၀ါ မေပဓလြင္။
ထိုနည္းတူစြာ၊ လူတို႔မွာ၊ ပမာႏႈိင္းဆင္ျခင္။
ကိုယ္ႏွင့္ဆိုင္ဘိ၊ အလုပ္ရွိ၊ လွ်ံျငိဂုဏ္ေရာင္ထင္။
ကမၻာတိုက္ေဘာင္၊ အလုပ္ေရာင္၊ ထြန္းေျပာင္အျမဲပင္။
ပ်င္းပ်င္းရိရိ၊ အိပ္ေနဘိ၊ မရွိအလုပ္ခြင္။
ေမွးေတးမွိန္တိမ၊ ေသးသိမ္သိမ္၊ အရွိန္ကင္းလိမ့္ပင္။
လူျဖစ္ပါခဲ့၊ အရွိန္မဲ့၊ တကယ္ႏြားအသြင္။
အပ်င္းေရာဂါ၊ စြဲကပ္လာ၊ ျမန္စြာကုဖို႔ျပင္။
မကုစားဘဲ၊ အပ်င္းစြဲ၊ ငမြဲငႏံုပင္။

ႏြားညီေနာင္ (ေလးခ်ိဳး) - သတိုးပီယ

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ညိဳ႕ကုန္းယံ ေခ်ာက္နံေဘးမွာလ
တို႔ဘုန္းကံအေလ်ာက္ ေမြးေရာ့ထင္
တစ္ေခါက္ေျပးမွျဖင့္ မိုးထိုးမေယာင္
ခေလာက္ကေလးရယ္တဲ့ ဒိုးဒိုးေဒါင္။

ႏွစ္ကိုယ္ခ်ိဳ႕တာေၾကာင့္
ခ်ိဳဘို႔တူ ႏြားျပာတုတ္ေတြနဲ႔
ပ်ိဳတို႔လူ ယာမလုပ္တယ္
အားထုတ္မယ့္ ေမာင္မွာေနာ္ကြယ္
၀ါးခုတ္တဲ့ေတာင္။

ဟဲ့ဆိုကာ ႀကိမ္တံေျမွာက္မွျဖင့္
လွည့္လိုရာ တိမ္ယံေရာက္ႏိုင္ငဲ့
အိမ္ျခံေပါက္ပါတဲ့ ႏြားညီေနာင္
စားအီေအာင္ဗ် ညေနေစာင္း
အားစည္ေအာင္ပ ၀ေစေက်ာင္း။

ေဆာင္ခြင့္ကိုရြယ္
ေမာင္ႏွင့္မယ္ တူယွဥ္တြဲပါလို႔
ေနာင္တင့္တယ္ လူျမင္ရဲခါမွ
ယူငင္ကာ ခ်ဴဆင္လို႔ ဆြဲပါ့မယ္
ပြဲ၀င္မယ့္ ေခ်ာင္းသူရဲ႕
လွည္းယဥ္နဲ႔ေမာင္း။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ညိဳ႕ကုန္းယံ= ညိဳ႕မႈိင္းေသာ ကုန္းရိုး။
ခ်ိဳဘို႔တူ= ဦးခ်ိဳလည္းတူ၊ ဘို႔လည္းတူေသာ။
ႏြားျပာတုတ္= တုတ္ခိုင္ေသာ ႏြားျပာ။
တိမ္ယံေရာက္= တိမ္ဖ်ားေရာက္။
လွည္းယဥ္= အျမန္ေမာင္းႏွင္ႏိုင္ရန္ႏွင့္ သက္သာစြာ စီးနင္းႏိုင္ရန္ ျပဳျပင္တည္ေဆာက္ထားေသာ ေပါ့ပါးေသာ လွည္း။

က်ြဲေက်ာင္းသံ (ရခိုင္ေတး) - အမည္မသိေရွးစာဆို

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ပကၠလာေယ၊ ရိုင္-ရိုင္။
ႀကိမ္သားတုတ္ကို၊ နေႏွာင္းကိုင္၊ ကယိုင္ကပါး
ႏွင္းျမိဳင္ျမိဳင္ေက၊ ေတာင္က်ိဳင္ၾကားမွာ
က်ြဲေက်ာင္းလားေရ။
အစ္ကိုမပါ၊ ညီမပါ
ႀကိမ္သားတုတ္ကို၊ နေႏွာင္းကိုင္၊ ကယိုင္ကပါး
ႏွင္းျမိဳင္ျမိဳင္ေက၊ ေတာင္က်ိဳင္ၾကားမွာ
က်ြဲေက်ာင္းလားေရ။
ဟူး…ေရ…ေရ…ဟူး။

ေထြေတာင္ေဒေတာင္၊ ေခ်ာင္ေျမာင္တစ္လႊား
ပိုးပစိုင္းသံ၊ မဆူညံ
ႏွင္းသံျဖေျဖာက္၊ ပေပါက္ေဖာက္သို႔ၾကားရေရ။
ေျဂာင္ေတာင္ေၾကာင္၊ နက္ေျပာင္ခေလာင္း
ေတာဘယံမွာ၊ သာျငိမ့္ေညာင္းပ်ာ ၾကားရေရ။
ဟူး…ေရ…ေရ…ဟူး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ပကၠလာ= ရခိုင္တြင္ ေယာက္်ားတို႔ အေဆာင္းမ်ားေသာ ေက်ာထိလံုေအာင္ ေဆာင္းသည့္ ခေမာက္ရွည္။
ရိုင္ရိုင္= လွပတင့္တယ္ ယဥ္ေက်းသည္။
နေႏွာင္း= ျမဲျမံစြာ။
ကယိုင္ကပါး= ကယိမ္းကပါး။
ေတာင္က်ိဳင္ၾကား= ေတာင္ခ်ိဳင့္ၾကား။
က်ြဲေက်ာင္းလားေရ= က်ြဲေက်ာင္းသြားသည္။
ဟူးေရေရဟူး= ေအာ္ဟစ္သံ။
ေထြေတာင္ေဒေတာင္= ဟိုေတာင္ဒီေတာင္။
ပိုးပစိုင္း= ပုစဥ္းရင္ကြဲေကာင္။
ညံသသြား= ဆူညံေနသည္။
လီသံ= ေလတိုက္သံ။
ျဖေျဖာက္= ေျဖာက္ေျဖာက္ျမည္ေသာအသံ။
ပေပါက္= ေပါက္ေပါက္။
ခေလာင္း= ခေလာက္။
ေတာဘယံ= ေတာင္ကမ္းပါးယံ။
ပ်ာ= ျပီးလွ်င္

မန္းေတာင္ရိပ္ (ေလးခ်ိဳး) - အမည္မသိေရွးစာဆို

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

အသက္ကေလးရယ္တဲ့ ရွည္ေစလို။
ျမနႏၵာ ေရညိဳသမ္းတယ္
မန္းေတာင္ရိပ္ခို။

ေခါင္းေလာင္းသံ ခ်ိဳခိ်ဳနဲ႔
ေရႊဗဟိုရ္ စည္သံဟိန္း (တယ္)။
ေဘးရန္ကျငိမ္း။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ျမနႏၵာ= ေရၾကည္လင္ေနေသာ မဟာနႏၵာကန္
မန္းေတာင္= မႏၲေလးေတာင္။
ပဟိုရ္= ျမန္မာမင္းမ်ား လက္ထက္က အခ်ိန္နာရီကို ေဖာ္ျပရန္ တီးခတ္ေသာစည္။

ေန၀င္စ ခ်ိဳးမရယ္ကူ (ရုပ္ေသးသီခ်င္း) - အမည္မသိေရွးစာဆို

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ေန၀င္စ
ခ်ိဳးမရယ္ကူ
ေတာသူမေညး အေ၀း။

စာကိုသာ စာကိုငတ္လို႔
ကူရွာသေလာ ကူသေလာ။

ေရကိုသာ ေရကိုငတ္လို႔
ကူရွာသေလာ ကူသေလာ။

ႏြားေက်ာင္းသားငယ္
ေက်ာ့ကြင္းရယ္တယ္
ဘယ္…ဘယ္ကို…ဘယ္ကိုရယ္မိ
ေျခကိုမိလို႔။
ဘယ္…ဘယ္ကို…ဘယ္ကိုရယ္ႏွက္
လည္ပင္းအထက္
ေခါင္းကိုႏွက္လို႔။
ဘယ္…ဘယ္ကို…ဘယ္ကို ရယ္ခြဲ
ရင္ကိုခြဲလို႔။

ရွားမီးခဲတြင္၊ ရဲရဲငယ္ကင္
အက်ြန္မျမင္၀ံ့ပါၿပီကလား။
ေရႊခ်ိဳးဖိုရယ္ေလ
မယ့္လင္သား။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ကူ= ခ်ိဳးငွက္တြန္ျမည္သည္။
အေ၀း= လြမ္းဆြတ္ျမည္တမ္းေသာ အသံ။
ေက်ာ့ကြင္း= သားရဲတိရစၧာန္ကို ေက်ာ့ဖမ္းရန္ ႀကိဳးကြင္း။
ရွားမီးခဲ= ရွားသားကို မီးရွိဳ႕၍ရေသာ အလြန္ပူျပင္းသည့္ မီးခဲ။

ေမာင္းေထာင္းသံ (ေမာင္းေတးခ်င္း) - အမည္မသိေရွးစာဆို

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

လက္ဆံုေတြ ခ်ပါလို႔၊ ဟန္က်ေအာင္စီ။
ေရႊေနာင္သူ ပိ်ဳအေပါင္းရယ္၊ ေမာင္းေက်ာက္ကိုခ်ီ။
ခ်ီးက်ဴးငယ္သီ၊ ညီေအာင္ပ အခ်က္ေပး။
ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ ယဥ္ယဥ္တြဲပါလို႔၊ ႏႊဲၾကစို႔ေလး။

ဟိုေရွ႕က ဆူညံဆူညံ၊ ဘာသံလို႔ေမး။
ေမးပါနဲ႔ေအ၊ ေရႊေနာင္သူ အလွဴေပးတယ္
ေမာင္းသံတဲ့ေလး။

ဟိုေရွ႕က နီေရႊေရႊ၊ ေနထြက္ျပီေလ။
ဟုတ္ပါဘူးေအ၊ ဖန္ဆြတ္ေရ သကၤန္း၊
ရဟန္းေတြ ဆြမ္းခံႂကြတယ္
ေလာင္းလာၾကစမ္း။

ပ်ိဳေလးတို႔အိမ္စြန္း၊ က်ြန္းဆယ့္ႏွစ္ပင္
ေစာင့္ေရွာက္ေစခ်င္။
မျငိဳျငင္ ရွင္ေအာင္ေမြးပါ့
မယ္ႏွင့္ေမာင္ ကံဆိုင္ၾကရင္
ေက်ာင္းတိုင္ဖို႔ေလး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ေရႊေနာင္သူ= ဟုမၼလင္း ျမိဳ႕နယ္ အပါအ၀င္ ေနာင္ပါးက်စ္ရြာသူ။
လက္ဆံု= လက္ျဖင့္ေထာင္းရေသာ ဆန္ဖြပ္ေမာင္းဆံု။
ခ်ီးက်ဴး= အစခ်ီသီက်ဳးသည္။
ဖန္ဆြပ္ေရ= သစ္ေခါက္ျပဳတ္ရည္ျဖင့္ အေရာင္ဆိုးထားေသာ။
ကံဆိုင္= ကံဆံုသည္။

ေရႊျမိဳ႕က ပန္းခြာညိဳ (ေကာက္စိုက္သီခ်င္း) - အမည္မသိေရွးစာဆို

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ေရႊျမိဳ႕က ပန္းခြာညိဳ၊ စာဆိုႏွင့္ေပး။
စာဆိုႏွင့္ ခြာညိဳပန္းရယ္၊ နန္းေျမထိေမႊး။

ေရႊျမိဳ႕ေန မင္းေျခရင္းက၊ ထံုသင္းကိုေပး။
လိမ္းမယ္လို႔ ပ်ိဳေခ်ေတာ့၊ ေလးျပည္က ေမႊး။

ေရႊျမိဳ႕က ေငြပန္းငံုကို၊ လူႀကံုတိုင္းေပး။
ေငြပန္းငံု လူႀကံုေပးကို၊ သိမ္းေပါင္ကြဲ႔ေလး။

ေရႊျမိဳ႕ကို ဘယ္အခင္းေၾကာင့္၊ ေမာင္ဆင္းသေလး။
ကြမ္းတံုျမိတ္ႏွင့္ အခ်ိတ္၀ယ္ကြယ္၊ ဆင္းမယ္တဲ့ေလး။

ပိ်ဳ႕ေခါင္းကို ေနေက်ာ္၊ နားခ်ိန္က ေတာ္
နားေနရင္း ခ်ိန္ေခ်ာ္ေရာ့မယ္၊ ငန္းေဆာ္ပါ့ေလး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ခြာညိဳ= ျပာသိုလတြင္ ညိဳျပာေရာင္ပန္း ပြင့္ေလ့ရွိေသာ ႏြယ္ပင္။
ထံုသင္း= အေမႊးနံ႔သာခဲ။
ေလးျပည္= အေရွ႕၊ အေနာက္၊ ေတာင္၊ ေျမာက္ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာ။
ကြမ္းတံုျမိတ္= ကြမ္းတံုနယ္မွလာေသာ အျမိတ္ဆင္။
ငန္းေဆာ္= လုပ္ငန္းခြင္၀င္ရန္ ေဆာ္ျသသည္။

စံပယ္ပန္း (ေဒြးခ်ိဳး) - ဦးပုည

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ပန္းစံပယ္
နန္းလယ္ မေပၚခိုက္ဟာမို႔
အလိုက္ ေတာ္တန္သင့္ရံုပါ့
ခံပြင့္ကို ကံုး။

နန္းရေ၀
မန္းေျမမွာ စံပယ္လိႈင္ေတာ့
ခံပန္းခိုင္ ယာယီေရြ႕တယ္
ေတာေလ့ ရြာသံုး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ရေ၀= နန္းေတာ္အိမ္ေတာ္တို႔၏အေဆာင္။ ျမင့္ျမတ္ေသာ တိုက္ခန္းေနရာ။
ယာယီ= အတည္အျမဲ မဟုတ္ဘဲ အခိုက္အတန္႔ကာလ။

တို႔ရြာအလိုက္ (လြမ္းခ်င္း) - ဦးေဆာင္း

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

မိုးမေသာက္ခင္က
ခေလာက္ကယ္ ေဂ်ာင္ဂ်င္
လုပ္ငန္းငယ္ျပင္သည္
ေခ်ာင္းေရယဥ္ သြင္သြင္စီးပါလို႔
ေကာက္ႀကီး စပါးႏွံက
သန္လွတယ္ေလး။
သို႔အရာမူ
တို႔ရြာပလိုက္၊ ေခ်ြးျပိဳက္ျပိဳက္ကယ္ႏွင့္
ေကာက္စိုက္မူဟန္၊ သူ႔အျပန္ကို
ထမင္းခံေျမလုပ္၊ အင္ေစာင္တုတ္ႏွင့္
ဆူးပုပ္ကယ္ရြက္ညိဳ
ဆီမခတ္ေသာ္လည္း တလတ္ကယ္ခ်ိဳလွတယ္
မင္းပ်ိဳတို႔ ခုခ်ိန္ခါကို
စားစရာ၀ါမေျပာပါဘု
ေပါလွတယ္ေလး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ေဂ်ာင္ဂ်င္= ခေလာက္ျမည္သံ။
ေကာက္ႀကီး= စိုက္သည့္ရက္မွ ရက္ေပါင္း ၁၇၀-၂၀၀ အတြင္းမွည့္ေသာ သက္ႀကီးစပါးတစ္မ်ိဳး။
ထမင္းခံ= ထမင္းထည့္စရာခြက္။
အင္ေစာင္တုတ္= ဟင္းရံထည့္ေသာ အနားထူထဲသည့္ ေျမအင္တံု။

ျမင္ဖူးမွ ယံုစဖြယ္ (ေလးခ်ိဳး) - ဦးၾကင္ဥ

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ႀကံုစဖူး
ျမင္ဖူးမွ ယံုစဖြယ္။

ျဖူနီ၀ါ ျပာတစ္စုႏွင့္
ခရုေထြလာဆန္း
ကမ္းေကြ႔ပတ္လည္။

ေရႊမင္တံ သံပျခဳပ္ႏွင့္
ဟန္ရုပ္ျပ သြယ္သြယ္
နတ္မယ္လ် ဆံထိုး။

၀င္ကစြပ္
ျမင္ဆြတ္က ၾကည့္ဖို႔ရာ
သည္သို႔လာ ဟိုသို႔သြားႏွင့္
အငွား ခႏၶာ ေျမွာင္ရတယ္
ဆန္းေခါင္ထိမ်ိဳး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ႀကံုစဖူး= မႀကံုစဖူး။
ေရႊမင္တံ= မင္တံသ႑ာန္ရွိ ခရု။
သံပျခဳပ္= ပျခဳပ္သ႑ာန္ရွိ ခရု။
နတ္မယ္လ်ဆံထိုး= နတ္သမီးဆံထိုးအမည္ရွိ ခရု။
၀င္ကစြပ္= ပင္လယ္ကမ္းစပ္ရွိ ခရုခြံမ်ားတြင္ ခို၀င္ႀကီးပြား သြားလာေနတတ္ေသာ ကဏန္းငယ္တမ်ိဳး။
ျမင္ဆြတ္= ျမင္လွ်င္ ဆြတ္ပ်ံၾကည္ႏူးဖြယ္။

ေမာင္စစ္သည္ (အိုင္ခ်င္း) - အမည္မသိေရွးစာဆို

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ခ်စ္တဲ့သူငယ္ေလ…
သူငယ္ခ်င္းေကာင္း၊ ေယာင္းမတို႔ေလ…။

တညိွဳးငယ္မွ ေရာ္ေရာ္
ႏွမေလး ေ၀းကေမွ်ာ္သည္
ငယ္ေဖာ္ေပါင္းငဲ့၊ လည္ေညာင္းငဲ့။

တညွိဳးငယ္မွ ေခြေခြ
အလြမ္းရွိန္ႏွင့္၊ မယ္အိမ္ေနသည္
ေညာင္ေရေလာင္းငဲ့၊ ဆုေတာင္းငဲ့။

ေရာက္လြယ္ေစခ်င္
ကိုယ္တိုင္သြားလို႔၊ ဘုရားတင္သည္
သဇင္ပန္းႏွင့္၊ ေရခ်မ္းႏွင့္။

နံနက္တိုင္လည္း၊ နံနက္တျခား
ေမာင္စစ္သည္ငယ္၊ ေရာက္မယ္လားရွင့္။
ညေနတိုင္းလည္း၊ ညေနတေစာင္း
ေမာင္စစ္သည္ငယ္၊ ေရာက္လြယ္ေကာင္းငဲ့။
တေပါင္းငယ္မွ တေဖာ္
ေအာင္ပြဲခံလို႔၊ ျပန္ခ်ိန္ေတာ္ကို
မယ္ေမွ်ာ္လိုက္ကဲ့
ဗိုလ္ေပါင္းငယ္မွ ၀န္းရံု၊ ရဲမက္ပံုမွာ
စိတ္ကုန္ေအာင္မယ္ခ်စ္တဲ့၊ မယ္စစ္သည္ေလး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ေယာက္မ= ေယာင္းမဟု အသံထြက္ပါ။ မိန္းကေလး အခ်င္းခ်င္း ရင္းႏွီးခ်စ္ခင္သျဖင့္ ေခၚေ၀ၚေသာ အာလုပ္စကား။
ငဲ့= ရဲ႕။
ဗိုလ္ေပါင္း= လူအမ်ား၊ လူအေပါင္း။
၀န္းရံု= သိုက္သိုက္၀န္း၀န္း၊ တစုတေ၀း။
စိတ္ကုန္= အစြမ္းကုန္။

ေလာကသာရ (ပ်ိဳ႕) - ရခိုင္သူျမတ္

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

၁။ အသက္ရွည္စြာ၊ အနာမဲ့ေၾကာင္း
ေကာင္းလွေစခ်င္
ပဲ့ျပင္နိစၥ၊ ကြပ္ဆံုးမသား
မိဘဆရာ၊ စကားနာ၍
က်မ္းစာသိျမင္၊ တတ္ေအာင္သင္ေလာ့။
ေပၚလြင္မျပဳ၊ ေကာင္းရာတုလ်က္
ေကာင္းမႈျမတ္ႏိုး၊ ေကာင္းေအာင္ႀကိဳး၍
ေကာင္းက်ိဳးကိုယ္၌ တည္ေစမင္း။

၂။ မိခင္ဖခင္၊ ေက်းဇူးရွင္ကို
ခ်စ္ခင္ျမတ္ႏိုး
ဂူပုထိုးသို႔၊ ရွိခိုးဦးတင္
ၾကည္လင္ျမတ္ေလး၊ သိမ္းျမန္းေမြး၍
လုပ္ေက်ြးခယ၊ ရိုတုတ္ကြလ်က္
ႀကီးထသက္အို၊ မ်ိဳးေဆြကိုလည္း
ၾကည္ညိဳညြတ္တိမ္း၊ ပိုက္ထုတ္သိမ္း၍
မယိမ္းစင္းလ်င္း ၿငိမ္းေစမင္း။

၃။ ထံုးတီးနည္းနာ၊ အျဖာျဖာ၌
ပညာရွာမွီး၊ မႀကီးသက္ရြယ္
အငယ္ေသာ္က၊ ႀကိဳးလံုလလ်က္
တုပ္ကြပုဆစ္၊ ဆရာစစ္၌
ေၾကာက္ခ်စ္ရိုေသ၊ လုပ္ေက်ြးေထြျဖင့္
စာေပတတ္ေၾကာင္း၊ တေခ်ာင္းေခ်ာင္းလွ်င္
ျခိမ္းေမာင္းသည္းခံ၊ ဆရာ့ထံ၌
သင္အံက်က္ေလ့၊ တစ္ေန႔တစ္ပါး
မွတ္သားေလေလ၊ ၀မ္းထဲေခြ၍
အေထြအထူး၊ ဂုဏ္ေက်းဇူးကို
ဆည္းပူးသိျမင္ ႂကြယ္ေစမင္း။

ရခိုင္သူျမတ္

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ပဲ့ျပင္= ဆံုးမသည္။ သြန္သင္သည္။ ေျဖာင့္မွန္ေကာင္းမြန္ေအာင္လုပ္သည္။
နိစၥ= အၿမဲ။
ကြပ္= ဆံုးမပဲ့ျပင္သည္။ လိမၼာေအာင္လုပ္သည္။
ေပၚလြင္= ေပါ့ဆသည္။ ဘာကိုမွ် ဂရုမစိုက္။
ႀကိဳး= ႀကိဳးစားသည္။
ဂူ= လိုဏ္ေခါင္းခံ၍ အုတ္အဂၤေတတို႔ျဖင့္ တည္ေဆာက္အပ္ေသာ ဘုရား။
ပုထိုး= ဓာတ္ေတာ္ေမြေတာ္ စသည္တို႔ကို ဌာပနာ၍ အုတ္ေက်ာက္စသည္ျဖင့္ တည္ထားေသာ မုခ္ေပါက္ သို႔မဟုတ္ မုခ္ေယာင္ပါရွိေသာ ေစတီ။
သိမ္းျမန္း= ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္သည္။
တုပ္ကြ= ရိုေသေလးစားသည္။ ညႊတ္တြားခယသည္။
ပိုက္ထုပ္= ထိန္းသိမ္းသည္။
စင္းလ်င္း= အၿမဲ၊ မျပတ္မလပ္။
ထံုးတီး= ေရွးထံုးေဟာင္း။
ေခ်ာင္းေခ်ာင္း= အျမဲမျပတ္ အရိပ္အေျခၾကည့္၍။
ျခိမ္းေမာင္း= ဆူပူႀကိမ္းေမာင္းသည္။
၀မ္းထဲေခြ= ၀မ္းထဲ၌ မွတ္သားႏွလံုးသြင္းသည္။

ရွင္မဟာရ႒သာရ ဆံုးမစာမ်ား

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

၁။ ဟုတ္ေသာအႀကံ၊ မွန္ေသာအက်င့္
သင့္ေသာ အယူ၊ ျဖဴေသာႏွလံုး
သူေတာ္ထံုးကို
စြဲသံုးေသာေထြ၊ မွန္လွေစ။

၂။ က်ိဳးေၾကာင္းစကား၊ ေျပာဆိုျငားေသာ္
လ်င္လ်ားေဆြးေႏြး၊ ဆိုေရးလိမၼာ
ပညာရွိအား၊ ကိုယ္တိုင္သြား၍
စကားလိုက္ေလ်ာ၊ စစေျပာ၍
ႏွီးေႏွာေလ။

၃။ ငါ၏စိတ္တြင္
ထင္၏မလြဲ၊ လိပ္ခဲတည္းလည္း
ဟုတ္တည္းဧကန္၊ အာမသန္ႏွင့္
မွန္သည္တေစ၊ မရွိေခ်။

၄။ မွတ္ဖြယ္မွတ္ရာ၊ ထိုထိုစာကို
ရွာ၍မျပတ္၊ အိမ္တြင္ဖတ္။

၅။ ဖတ္ျပန္ေသာ္ကား၊ ဖတ္ဖန္မ်ားက
သားမယားပင္
သိျမင္ကင္းကြာ၊ မလိမၼာလည္း
စာေပစကား၊ ေန႔တိုင္းၾကားက
ထူးျခားလိမၼာ၊ ရွိသည္သာတည့္။

၆။ ရင္၀ယ္ျဖစ္ျငား၊ ေမြးသည့္သားကို
မယ္ဘြားမိခင္၊ ဆံုးမသင္သို႔
အၾကင္ဆရာ၊ တို႔သူငါကို
လိမၼာေစေၾကာင္း၊ ေကာင္းပါေစလို
ဆိုပါသမွ်၊ ၾသ၀ါဒကို
နားမွ်မေထာင္၊ မၾကားေယာင္သို႔
ေမာင္တို႔ျပဳက၊ ယခုပစၥဳပၸန္
ေနာင္သံသရာ၊ ဆက္မ်ားစြာ၌
ခ်မ္းသာမည့္အေရး၊ အလြန္ေ၀းသည္
ေသေဘးမလြဲ၊ ၀ဋ္ဆင္းရဲမွ
ေရႊခဲဘယ့္ႏွယ္၊ အသြယ္သြယ္ကို
လႊဲဖယ္ႀကံစည္၊ လြတ္ပါမည္။

ခက္ဆစ္အဖြင့္
၁။ ထံုး = လိုက္နာစံျပဳစရာနည္းလမ္း၊ အစဥ္အလာ
၂။ လ်င္လ်ား= အလ်င္အျမန္
၃။ ႏွီးေႏွာ= ေဆြးေႏြးသည္။ တိုင္ပင္သည္။
၄။ လိပ္ခဲတည္းလည္း= စြဲမိစြဲရာကို မလႊတ္ဘဲ ၿမဲစြာတြယ္တာေသာအားျဖင့္။
၅။ ဟုတ္တည္း= ဟုတ္သည္၊ မွန္သည္။
၆။ ဧကန္= အမွန္။
၇။ တေစ= အၿမဲ။
၈။ ၾသ၀ါဒ= ဆံုးမစကား။
၉။ ပစၥဳပၸန္=ယခု၊ မ်က္ေမွာက္။
၁၀။ သံသရာ= အဖန္တလဲလဲမျပတ္ က်င္လည္ရာ ဘ၀အစဥ္။
၁၁။ ၀ဋ္= ျပဳခဲ့မိေသာ မေကာင္းမႈအက်ိဳးကို ခံစားရျခင္း။
၁၂။ ေရႊခဲ= ေရႊတံုး၊ ေရႊခဲကဲ့သို႔ ျမတ္ႏိုးဖြယ္ေသာသား။

------------------------------------------------------------------------------------
# လက္သစ္ေတာင္သာ၊ ယူဇနာေပါင္းတာျပန္ေလာင္းေသာ္ ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္၊ အျမင့္ေဆာင္သည့္ ေတာင္ျမင့္မိုရ္ရွိ၊ ဂုဏ္ႀကီးဘိသည့္၊ ေမြးမိဖခင္၊ ေက်းဇူးရွင္ႏွင့္၊ ထို႕ျပင္တျခား၊ ဘိုးႏွင့္ဘြားကို၊ ဘုရားတစ္ဆူ၊ ဂူတစ္လံုးသြင္၊ စိတ္ထင္ကလ်က္၊ ဦးတင္လက္ထား၊ အစားအ၀တ္၊ မလြတ္ရေစ၊ ေရပူေရေအး၊ လိုရာေပး၍၊ ေကၽြးေမြးၾကေလ။ တေထြမွတ္သား၊ အခါးအခ်ိဳ၊ သူတို႕ဆိုလည္း၊ ဘိုးဘြားမိဘ၊ ဆရာစကား၊ ျပသဆိုေထြ၊ မ်ိဳတတ္ေစ။ (မိဘ၊ ဘိုးဘြား၊ ဆရာစကား ခ်ိဳခ်ိဳ ခါးခါးနာယူရသည္။)

# အစ္ကိုႀကီးအား၊ ညီငယ္မ်ားလည္း၊ စကားႏွစ္သက္၊ ဖက္၍မဆုိ၊ ရုိေသလွေစ၊ ကိုႀကီးအစ္မ၊ သည္ႏွစ္၀ကို၊ မိဘကဲ့သို႔မွတ္ပါေလ။

# ေဆြႀကီးမ်ဳိးႀကီး၊ အဘႀကီးႏွင္႔၊ ဦးရီးသားခ်င္း၊ ဘေထြးရင္းက၊ ဟူသမွ်ကို၊ ဂုဏ၀ုဎ၊ ပစာယန၊ စိတ္ကသိေစ၊ ျပစ္မွားမိက မသင္႔ေခ်။

# ေပါက္ေဖာ္သားခ်င္း၊ တစ္၀မ္းတြင္းမွ အရင္းအႏွစ္၊ ေဖြစိစစ္၍၊ အျပစ္စုပံု၊ မျခားထံုသည္၊ အူတံုျဖစ္က ခ်စ္ၾကေလ။

# ေသတူရွင္ဖက္၊ ေဆာင္ရြက္မကင္း၊ အခ်င္းခ်င္းတြင္၊ အခင္းႀကီးငယ္၊ ရွိခါ၀ယ္လည္း၊ မဖယ္မေသြ၊ ညီညာကုန္း၍၊ ရုန္းၾကေလ။

# ေရွးကစြန္႕ႀကဲ၊ ကံရင္းနဲ၍၊ ဆင္းရဲခဲ႕တံု၊ ကိုယ္မလံု၍၊ သူ႕ဂုဏ္ပိုင္ပိုင္၊ မဆပ္ႏိုင္ေသာ္၊ ကိုယ္တိုင္သူ႕အိမ္၊ ေရာက္ခိုက္ႀကိမ္က၊ မထိမ္မျမဴး၊ ဘ-ရာဖူးသို႔၊ ေက်းဇူးရွိေထြ၊ သိတတ္ေစ။

# တစ္ေယာက္စကား၊ တစ္ေယာက္နားမွာ၊ မခါးရေအာင္၊ သတိေဆာင္၍၊ ေမာင္တုိ႔ဆုိေလ၊ ပ်ားသကာသို႔ ခ်ိဳလွေစ။

# မေတြ႕ခိုက္ရန္၊ မက်ဴးလြန္ႏွင့္၊ မ်က္မာန္ေဒါသ၊ မထြက္ရေအာင္၊ မာန္မာနကို ခ်ဳပ္ၾကေလ။

# ေသႏွင့္အရက္၊ စီးပြားပ်က္ကို၊ တစ္စက္ကယ္မွ၊ မေသာက္ၾကႏွင့္၊ ေရွာင္ၾကပါေလ၊ ရွင္ေတာ္ေဟာသည့္ အဆိပ္ေရ။

# ကိုယ္ႏွင့္လည္းစာ၊ သတၱ၀ါကို၊ ၾကင္နာလွေစ၊ သူ႔အသက္ကို ခ်စ္ပါေလ။

# ေနာင္သံသရာ၊ ရိကၡာအတူ၊ ကံေကြ်းဟူသည္၊ အလွဴဆုိက၊ မဆုတ္ၾကႏွင့္၊ ရဲလွပါေစ၊ တံစက္ေအာက္တြင္၊ ခံေသာက္အိုးတန္၊ က်ဖန္မ်ားက၊ ျပည့္ျငားသည္သာ၊ ထံုးေဟာင္းစာကို ေထာက္ပါေလ။
# သူ၏စီးပြား၊ ငါ့စီးပြားကို၊ ေထာက္ထားမိေစ၊ ႀကီးေလာဘကို မွ်တေစ။
# သူ၏ဥစၥာ၊ သူ႕ဘ႑ာကို၊ ေမတၱာမေရွး၊ သူမေပးက၊ ေဆးတစ္အိုးမွ်၊ မယူၾကႏွင္႔၊ ေရွာင္ၾကပါေလ။

# သူေတာ္ေကာင္းႏွင့္၊ ေပါင္းဖက္ယွဥ္တြဲ၊ သူမိုက္မဲကို၊ ေရွာင္လြဲပါေလ။ ဤသူအျမတ္၊ ဤသူလတ္ဟု၊ ညစ္ပတ္ ၾကမ္းၾကဳတ္၊ ဤသူယုတ္ဟု၊ အဟုတ္အမွန္၊ မေသြလွန္သည္၊ ဧကန္ဆတ္ဆတ္၊ လူသံုးရပ္ကို၊ သိတတ္ေစ။

# ဟုတ္ေသာအၾကံ၊ မွန္ေသာအက်င့္၊ သင့္ေသာအယူ၊ ျဖဴေသာႏွလံုး၊ သူေတာ္ထံုးကို၊ စြဲသံုးေသာေထြ၊ မွန္လွေစ။

# မွတ္ဖြယ္ရာရာ၊ ထုိထုိစာကို၊ ရွာ၍မျပတ္၊ အိမ္တြင္ဖတ္။

# ဖတ္ျပန္ေသာ္ကား၊ ဖတ္ျပန္မ်ားက၊ သားမယားပင္၊ သိျမင္ကင္းကြာ၊ မလိမၼာလည္း၊ စာေပစကား၊ ေန႔တုိင္းၾကားက၊ ထူးျခားလိမၼာ၊ ရွိသည္သာတည္း။

# အသံုးအေဆာင္၊ အိမ္ေထာင္ခမ္းနား၊ အပါးပါးကို ျပန္႔ပြားေလေအာင္၊ ေၾကာင္ပုစြန္စား၊ ကြ်တ္ကြ်တ္၀ါးသို႔၊ ေယာက္်ားပီေထြ၊ ၀ီရိယႏွင့္၊ လံု႕လကိုလည္း ရွိလွေစ။