ပညာသည္ (ေခတ္စမ္းလကၤာ) - မိုးစည္

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

တိမ္ေမွာင္ခ်ည္း၍
မလင္းေရာင္၀ါ မိႈင္းအုပ္ကာလွ်င္
ဘယ္ညာမလပ္၊ ေလာကဓာတ္သို႔
တိုက္ခတ္တုန္ဟီ၊ ေလျပင္းခ်ီေသာ္
တြဲလီတြဲေလာင္း၊ စာဘူးေတာင္းလည္း
မေညာင္းမေၾကာက္၊ သိုက္အံုေဆာက္သည္
အံ့ေလာက္ ပညာသည္တကား။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ခ်ည္း= အနားကပ္သည္။
စာဘူးေတာင္း= သစ္ကိုင္းမွတစ္ဆင့္ ေလတြင္တြဲလ်ားက်ေနေသာ အသိုက္ရွည္ရွည္ ရက္လုပ္တတ္သည့္ ထိပ္၀ါစာကေလးငွက္မ်ိဳး။

အေမ (အခိ်ဳး) - ေငြတာရီ

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

မိုးယံမွာ ၾကယ္တစ္ပြင့္
ၿပံုး၀င့္လို႔ စိန္သဖြယ္
၀င္းလက္လွတယ္။
မိုးေပၚကၾကယ္၊ မထယ္လားေမာင္ေမး။
‘သားေတာ္ေမာင္၊ သူ႔မ်က္လံုးနဲ႔
ၿပိဳင္ဦး’ တဲ့ေလး။

လစႏၵာ ေငြရည္မႈန္းလို႔
အၿပံုးနဲ႔ သူႀကိဳဆို
ႏူးညြတ္ဖြယ္ကို။
လ၀န္းပ်ိဳ၊ မခ်ိဳလားေမာင္ေမး။
‘သားမ်က္ႏွာ ခိ်ဳခ်ိဳၿပံဳးနဲ႔
ၿပိဳင္ဦး’ တဲ့ေလး။

လေရာင္နဲ႔ ၾကယ္ေရာင္။
ေငြႏွင္းရည္ ျမလႊာထက္က
၀င္းလက္ပြုေဆာင္။
ႏွင္းေငြဥေရာင္၊ မေျပာင္လားေမာင္ေမး။
‘သားလူညိဳ သူငိုတုန္းကို
ၿပိဳင္ဦး’ တဲ့ေလး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ထယ္= ထည္၀ါသည္။
စႏၵာ= လ။
ေငြရည္မႈန္း= ေငြေရာင္ျခယ္သည္။

ပိုးစုန္းၾကဴး (သံေပါက္) - လယ္တီပ႑ိတ ဦးေမာင္ႀကီး

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ေတာင္ပံကြန္႔ျမဴး၊ ပိုးစုန္းၾကဴး၊ အထူးအဆန္းပင္။
အေရာင္တြဲ႔တြဲ႔၊ ထြန္းလင္းခဲ့၊ မီးရဲ႕ ပမာသြင္။
ပ်င္းရိလ်က္သာ၊ အိပ္ေနပါ၊ ေရာင္၀ါ မေပဓလြင္။
ထိုနည္းတူစြာ၊ လူတို႔မွာ၊ ပမာႏႈိင္းဆင္ျခင္။
ကိုယ္ႏွင့္ဆိုင္ဘိ၊ အလုပ္ရွိ၊ လွ်ံျငိဂုဏ္ေရာင္ထင္။
ကမၻာတိုက္ေဘာင္၊ အလုပ္ေရာင္၊ ထြန္းေျပာင္အျမဲပင္။
ပ်င္းပ်င္းရိရိ၊ အိပ္ေနဘိ၊ မရွိအလုပ္ခြင္။
ေမွးေတးမွိန္တိမ၊ ေသးသိမ္သိမ္၊ အရွိန္ကင္းလိမ့္ပင္။
လူျဖစ္ပါခဲ့၊ အရွိန္မဲ့၊ တကယ္ႏြားအသြင္။
အပ်င္းေရာဂါ၊ စြဲကပ္လာ၊ ျမန္စြာကုဖို႔ျပင္။
မကုစားဘဲ၊ အပ်င္းစြဲ၊ ငမြဲငႏံုပင္။

ႏြားညီေနာင္ (ေလးခ်ိဳး) - သတိုးပီယ

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ညိဳ႕ကုန္းယံ ေခ်ာက္နံေဘးမွာလ
တို႔ဘုန္းကံအေလ်ာက္ ေမြးေရာ့ထင္
တစ္ေခါက္ေျပးမွျဖင့္ မိုးထိုးမေယာင္
ခေလာက္ကေလးရယ္တဲ့ ဒိုးဒိုးေဒါင္။

ႏွစ္ကိုယ္ခ်ိဳ႕တာေၾကာင့္
ခ်ိဳဘို႔တူ ႏြားျပာတုတ္ေတြနဲ႔
ပ်ိဳတို႔လူ ယာမလုပ္တယ္
အားထုတ္မယ့္ ေမာင္မွာေနာ္ကြယ္
၀ါးခုတ္တဲ့ေတာင္။

ဟဲ့ဆိုကာ ႀကိမ္တံေျမွာက္မွျဖင့္
လွည့္လိုရာ တိမ္ယံေရာက္ႏိုင္ငဲ့
အိမ္ျခံေပါက္ပါတဲ့ ႏြားညီေနာင္
စားအီေအာင္ဗ် ညေနေစာင္း
အားစည္ေအာင္ပ ၀ေစေက်ာင္း။

ေဆာင္ခြင့္ကိုရြယ္
ေမာင္ႏွင့္မယ္ တူယွဥ္တြဲပါလို႔
ေနာင္တင့္တယ္ လူျမင္ရဲခါမွ
ယူငင္ကာ ခ်ဴဆင္လို႔ ဆြဲပါ့မယ္
ပြဲ၀င္မယ့္ ေခ်ာင္းသူရဲ႕
လွည္းယဥ္နဲ႔ေမာင္း။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ညိဳ႕ကုန္းယံ= ညိဳ႕မႈိင္းေသာ ကုန္းရိုး။
ခ်ိဳဘို႔တူ= ဦးခ်ိဳလည္းတူ၊ ဘို႔လည္းတူေသာ။
ႏြားျပာတုတ္= တုတ္ခိုင္ေသာ ႏြားျပာ။
တိမ္ယံေရာက္= တိမ္ဖ်ားေရာက္။
လွည္းယဥ္= အျမန္ေမာင္းႏွင္ႏိုင္ရန္ႏွင့္ သက္သာစြာ စီးနင္းႏိုင္ရန္ ျပဳျပင္တည္ေဆာက္ထားေသာ ေပါ့ပါးေသာ လွည္း။

က်ြဲေက်ာင္းသံ (ရခိုင္ေတး) - အမည္မသိေရွးစာဆို

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ပကၠလာေယ၊ ရိုင္-ရိုင္။
ႀကိမ္သားတုတ္ကို၊ နေႏွာင္းကိုင္၊ ကယိုင္ကပါး
ႏွင္းျမိဳင္ျမိဳင္ေက၊ ေတာင္က်ိဳင္ၾကားမွာ
က်ြဲေက်ာင္းလားေရ။
အစ္ကိုမပါ၊ ညီမပါ
ႀကိမ္သားတုတ္ကို၊ နေႏွာင္းကိုင္၊ ကယိုင္ကပါး
ႏွင္းျမိဳင္ျမိဳင္ေက၊ ေတာင္က်ိဳင္ၾကားမွာ
က်ြဲေက်ာင္းလားေရ။
ဟူး…ေရ…ေရ…ဟူး။

ေထြေတာင္ေဒေတာင္၊ ေခ်ာင္ေျမာင္တစ္လႊား
ပိုးပစိုင္းသံ၊ မဆူညံ
ႏွင္းသံျဖေျဖာက္၊ ပေပါက္ေဖာက္သို႔ၾကားရေရ။
ေျဂာင္ေတာင္ေၾကာင္၊ နက္ေျပာင္ခေလာင္း
ေတာဘယံမွာ၊ သာျငိမ့္ေညာင္းပ်ာ ၾကားရေရ။
ဟူး…ေရ…ေရ…ဟူး။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ပကၠလာ= ရခိုင္တြင္ ေယာက္်ားတို႔ အေဆာင္းမ်ားေသာ ေက်ာထိလံုေအာင္ ေဆာင္းသည့္ ခေမာက္ရွည္။
ရိုင္ရိုင္= လွပတင့္တယ္ ယဥ္ေက်းသည္။
နေႏွာင္း= ျမဲျမံစြာ။
ကယိုင္ကပါး= ကယိမ္းကပါး။
ေတာင္က်ိဳင္ၾကား= ေတာင္ခ်ိဳင့္ၾကား။
က်ြဲေက်ာင္းလားေရ= က်ြဲေက်ာင္းသြားသည္။
ဟူးေရေရဟူး= ေအာ္ဟစ္သံ။
ေထြေတာင္ေဒေတာင္= ဟိုေတာင္ဒီေတာင္။
ပိုးပစိုင္း= ပုစဥ္းရင္ကြဲေကာင္။
ညံသသြား= ဆူညံေနသည္။
လီသံ= ေလတိုက္သံ။
ျဖေျဖာက္= ေျဖာက္ေျဖာက္ျမည္ေသာအသံ။
ပေပါက္= ေပါက္ေပါက္။
ခေလာင္း= ခေလာက္။
ေတာဘယံ= ေတာင္ကမ္းပါးယံ။
ပ်ာ= ျပီးလွ်င္

မန္းေတာင္ရိပ္ (ေလးခ်ိဳး) - အမည္မသိေရွးစာဆို

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

အသက္ကေလးရယ္တဲ့ ရွည္ေစလို။
ျမနႏၵာ ေရညိဳသမ္းတယ္
မန္းေတာင္ရိပ္ခို။

ေခါင္းေလာင္းသံ ခ်ိဳခိ်ဳနဲ႔
ေရႊဗဟိုရ္ စည္သံဟိန္း (တယ္)။
ေဘးရန္ကျငိမ္း။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ျမနႏၵာ= ေရၾကည္လင္ေနေသာ မဟာနႏၵာကန္
မန္းေတာင္= မႏၲေလးေတာင္။
ပဟိုရ္= ျမန္မာမင္းမ်ား လက္ထက္က အခ်ိန္နာရီကို ေဖာ္ျပရန္ တီးခတ္ေသာစည္။

ေန၀င္စ ခ်ိဳးမရယ္ကူ (ရုပ္ေသးသီခ်င္း) - အမည္မသိေရွးစာဆို

ျမန္မာကဗ်ာလက္ေရြးစင္ သတၱမတန္း မွ

ေန၀င္စ
ခ်ိဳးမရယ္ကူ
ေတာသူမေညး အေ၀း။

စာကိုသာ စာကိုငတ္လို႔
ကူရွာသေလာ ကူသေလာ။

ေရကိုသာ ေရကိုငတ္လို႔
ကူရွာသေလာ ကူသေလာ။

ႏြားေက်ာင္းသားငယ္
ေက်ာ့ကြင္းရယ္တယ္
ဘယ္…ဘယ္ကို…ဘယ္ကိုရယ္မိ
ေျခကိုမိလို႔။
ဘယ္…ဘယ္ကို…ဘယ္ကိုရယ္ႏွက္
လည္ပင္းအထက္
ေခါင္းကိုႏွက္လို႔။
ဘယ္…ဘယ္ကို…ဘယ္ကို ရယ္ခြဲ
ရင္ကိုခြဲလို႔။

ရွားမီးခဲတြင္၊ ရဲရဲငယ္ကင္
အက်ြန္မျမင္၀ံ့ပါၿပီကလား။
ေရႊခ်ိဳးဖိုရယ္ေလ
မယ့္လင္သား။

ခက္ဆစ္အဖြင့္

ကူ= ခ်ိဳးငွက္တြန္ျမည္သည္။
အေ၀း= လြမ္းဆြတ္ျမည္တမ္းေသာ အသံ။
ေက်ာ့ကြင္း= သားရဲတိရစၧာန္ကို ေက်ာ့ဖမ္းရန္ ႀကိဳးကြင္း။
ရွားမီးခဲ= ရွားသားကို မီးရွိဳ႕၍ရေသာ အလြန္ပူျပင္းသည့္ မီးခဲ။